woke

♦ b.nw. [attr. en pred.] (Engels, informeel, dikwels sosio-polities en aktivisties gelaai, deur ander soms sarkasties of neerhalend, maar ook neutraal gebruik)
1 (a) hiperbewus van, ingelig oor, op die hoogte van en (hoogs, selfs obsessief) sensitief vir rassevooroordeel, rassehaat, diskriminasie, (enige vorm van) sosiale onregverdigheid: › Deur die sogenaamde regte woorde en benamings te gebruik, glo die PK’s dat dit van hulle beter en meer “woke” mense maak. “Woke”, vir diegene wat gewonder het, beteken om sosiaal bewus te wees. Jy is so bewus, jy slaap byna nooit (Mercy Kannemeyer, Vrye Weekblad, 14 Junie 2019). › Dan loop ’n mens altyd die risiko om nie woke genoeg volgens drukgroepe te wees nie (Colette Combrink, NWU, Netwerk24, 7 Junie 2019). › Leerplanontwerp, indien waar, het alles te doen met politieke simbolisme en om “woke" te wees (Jonathan Jansen (vertaal), Vrye Weekblad, 17 Mei 2019). › Julle mense is net eenvoudig nie woke genoeg nie! (Etienne van Heerden, Die biblioteek aan die einde van die wêreld, 2019). ◌ SINONIEM(E): wakker | sosiaal bewus | bewus empaties

› wees woke ◌ Ook (meer dikwels Engels) stay woke ◌ oproep aan swart mense, veral deur en aan swart Amerikaners, om bewus te bly van die vooroordeel en diskriminasie waaraan hulle onderwerp word. (b) (ook) bewus van dinge wat die mens se natuurlike omgewing en die aarde bedreig: › Dis hoekom ek steeds dink dat ’n algemene BA-graad oor twee jaar ’n vereiste moet wees vir alle studente, waartydens hulle leer om […] tegnologiese oplossings vir alledaagse probleme te vind, en waartydens hulle leer om “woke” argumente te ontwikkel oor klimaatsverandering, slim stede en sneltreine (Jonathan Jansen (vertaal), Vrye Weekblad, 28 Junie 2019). › Ons gaan dit as “woke” los. Daar bestaan doodeenvoudig nog nie ’n Afrikaanse woord wat “woke” in sy youthful, effens sarkastiese konteks akkuraat kan vertaal nie (Madeleine Barnard, Facebook, 27 Junie 2019). ◌ ENGELS: woke

♦ s.nw. | wokes | iemand wat woke is: › Eerste uit die blokke was die wit Afrikaanse deugpronkers en wokes met hul afgesaagde ou liedjie, “Ons is nie aimal só nie” (Tim du Plessis, Netwerk24, 28 April 2024).

oorsprong:
Afro-Amerikaanse variant van woken of awake

samestelling(s):
wokekultuur

afleiding(s):
wokeness (Engels): › Om skepties te staan teenoor ouer Suid-Afrikaanse kulturele instellings verteenwoordig in hierdie tye natuurlik ’n soort wokeness, om die Engelse woord te gebruik, dit wil sê ’n soort verskerpte sensitiwiteit vir die sosiale geregtigheidskwessies van die dag (Fanie Naudé, Rapport, 4 Augustus 2019).