afkorting s.nw. | afkortings | ◌ ENGELS: abbreviation

Aspekte van afkortinggebruik

Sommige afkortings word slegs op skrif gebruik, maar word nie uitgespreek nie. As jy ’n sin soos “Sal jy asb. die boek vir mev. Crafford neem” hardop lees, spreek jy nie asb. en mev. as afkortings uit nie, maar wel as die volvorme asseblief en mevrou.

Daarteenoor word ander afkortings ook in die gesproke taal gebruik. Vergelyk voorbeelde soos BTW (belasting op toegevoegde waarde), LUK (Lid van die Uitvoerende Komitee), TV (televisie) en FM (frekwensiemodulasie). Hoewel sulke afkortings nog volgens hul alfabetnaamwaarde uitgespreek word (“LUK” = “el uu kaa” en nie “luk”, soos in “geluk” nie), word hulle in die spreektaal soos gewone woorde gebruik.

’n Ander groep afkortings tree nog meer soos gewone woorde op omdat hul uitspraak nie volgens alfabetnaamwaarde is nie, maar volgens die letters se normale klankwaarde. Vergelyk voorbeelde soos Navo (Noord-Atlantiese Verdragsorganisasie) en Sasol (Suid-Afrikaanse Steenkool-, Olie- en Gaskorporasie).

Afkortings wat in die gesproke taal gebruik word, word as gewone woordeskatelemente beskou en dikwels nie meer met ’n volvorm verbind nie. Vergelyk ook afkortings soos Sanlam, Avbob en Unisa. Die gebruik van kleinletters ná die aanvangshoofletter verhoog ook die woordstatus van hierdie afkortings.

Dit gebeur soms dat afkortings heeltemal los staan van die oorspronklike volvorm. Baie mense weet vandag nie dat faks eintlik ’n afkorting van die woord faksimilee was nie. In Afrikaans word die woord radar nie meer as ’n afkorting gebruik nie. Hy het ook geen Afrikaanse volvorm nie, maar wel ’n Engelse volvorm: radio detection and ranging.

Dat die verhouding tussen afkorting en volvorm nie parallel loop nie, is nog een van die baie taalverskynsels wat oral voorkom en wat taalgebruik so ’n interessante studieveld maak.

Rufus H. Gouws
Taalgereedskap: Die Burger, 7 Februarie 1994 © Netwerk24
In die Woordeboek van Afrikaans Vandag opgeneem met toestemming.