DNS¹ afk. [afkorting van deoksiribonukleïensuur]
1 lang kettingmolekule, wat opgebou is uit klein eenhede wat nukleotiede genoem word, wat die genetiese kode van alle lewende organismes bevat: › Dit is 70 jaar nadat die struktuur van lewe op aarde – DNS – ontrafel is en twee dekades ná die volledige menslike genoom gepubliseer is; trouens, byna al 3,2 miljard basispare daarvan. Dié reis na die chemiese kosmos van organismes op aarde staan vandag op die kruin van nog ontdekkings (Elsabé Brits, 9 Mei 2023). › DNS is die bloudraad wat al die lewe op aarde verbind en stuur (ChatGPT).
2 (figuurlik) aard; geaardheid; kern; wese: › As Suid-Afrikaners het ons dit deel van ons nasionale DNS gemaak om vas te staan ​​teen alle vorme van vooroordeel, insluitende rassisme, anti-Semitisme, Islamofobie en xenofobie (Cyril Ramaphosa, aangehaal in Vrye Weekblad, 20 Oktober 2023). › Die Suid-Afrikaanse Polisiediens het ’n baie spesifieke DNS wat terugstrek na koloniale tye waar die polisie in Suid-Afrika nooit regtig aan die kant van alle burgers gestaan het nie (Ziyanda Stuurman, Anneliese Burgess, Vrye Weekblad, 3 Desember 2021). › Suid-Afrika se nasionale DNS is nie die probleem nie. ’n Dekade van staatskaping en korrupsie en voortgesette swak bestuur op al drie regeringsvlakke is wel (Max du Preez, Vrye Weekblad, 20 Desember 2019). › Oorlewing is in die teater se DNS vasgevang en is vandag nog ’n voorbeeld van hoe gewone mense se filantropie ’n noodsaaklike kultuurinstansie aan die lewe kan hou (Melvyn Minnaar, Vrye Weekblad, 7 Junie 2019). › ’n Lekker ry-ervaring, lae brandstofverbruik en gesofistikeerde verfyning – dis alles in die DNS van die [motorvervaardiger] se nuwe vlagskipmodel in Suid-Afrika (Netwerk24). ◌ ENGELS: DNA

UITDRUKKING(S):
♦ in iemand se DNS wees of deel van iemand se DNS wees (’n) deel wees van wie iemand is; aangebore wees of skynbaar natuurlik kom: › Die klanke van nuus het deur die jare ’n onuitwisbare deel van die Afrikaanssprekendes se DNS geword. As openbare uitsaaier is een van die SAUK se funksies ook dié van klankargivaris (Foeta Krige, Rapport, 7 Julie 2024). › Die korrupsie waarteen ons destyds geprotesteer het, is nou deel van ons beweging se DNS (Mavuso Msimang, Vrye Weekblad, 8 Desember 2023). › Die passie vir skryf is in my DNS en daarom probeer ek so gereeld moontlik bydraes lewer (Anton van Zyl, Vrye Weekblad, 3 Februarie 2023).


samestelling(s):
DNS-kode: › Die DNS-kode kan bepaal of ’n mens blou of bruin oë het, of ’n organisme ’n plant of ’n dier is, en selfs hoe vatbaar ons is vir sekere siektes (ChatGPT, gekontroleer).
DNS-molekule: › ’n Nukleotied bestaan uit drie dele: ’n suiker (desoksiribose), ’n fosfaatgroep en ’n basiese kern. Daar is vier verskillende basiese kerns: adenien (A), trosien (T), guanien (G) en sitosien (C). Hierdie basiese kerne vorm pare, met A wat saamgaan met T en G wat saamgaan met C. Die volgorde waarin hierdie basiese kerns in die DNS-molekule voorkom, bevat die inligting wat bepaal hoe ’n organisme ontwikkel en funksioneer. Dit is soos ’n instruksieboek wat die produksie van proteïene reguleer, wat weer verskillende eienskappe en funksies in ’n organisme bepaal (ChatGPT, gekontroleer).