Woordeboek van Afrikaans Vandag

Betekenis hang af van konteks

Ons gebruik taal om bepaalde betekenisse oor te dra, want die woorde wat ons inspan, het betekenis. Ons kan ook sê dat betekenis woorde het. ’n Bepaalde betekenis het naamlik ’n woord of woorde nodig om gestalte te kry in die taal. Dit gebeur dikwels dat een betekenis verskillende woorde het, d.w.s dat dieselfde betekenis deur meer as een woord uitgedruk kan word.

Die sinonieme verkleurmannetjie en trapsuutjies is twee woorde wat in Afrikaans gebruik word om aan dieselfde betekenis uitdrukking te gee. Alhoewel hierdie twee woorde een betekenis het, het dié een betekenis minstens twee woorde in Afrikaans.

Taalverskeidenheid is een van die interessante kenmerke van taal en speel ook ’n rol by die verwoording van betekenis. Alhoewel een betekenis meer as een woord kan hê, bepaal die konteks waarin die betekenis verwoord moet word gewoonlik watter woord die mees gepaste is.

Die voegwoord nademaal het dieselfde betekenis as die omdat. Alhoewel hulle betekenis dieselfde is, het dié twee woorde verskillende gebruiksvoorwaardes. Nademaal is nie ’n woord wat in ’n gewone gesprek oor die matriekafskeid gebruik sal word nie. Dit is ’n verouderde woord wat tot ’n verhewe styl behoort. Daarteenoor is omdat neutraal. Dié woord kan in enige gesprek gebruik word. Maar naas sy plegtige familielid nademaal het omdat ook minder plegtige neefs en niggies. Dieselfde betekenis het verskillende woorde wat aan ander gebruiksvoorwaardes vol doen.

Die volgende sinne beteken dieselfde ondanks die verskillende voegwoorde wat gebruik word.

Sy was vies omdat haar fiets gesteel is.
Sy was vies oordat haar fiets gesteel is.
Sy was vies oorlat haar fiets gesteel is.
Sy was vies oor haar fiets gesteel is.

Die voegwoorde omdat, oordat, oorlat en oor verwoord dieselfde betekenis maar illustreer ’n kenmerkende aspek van taalverskeidenheid.

Ondanks die betekenisooreenkoms verskil die tipiese gebruik van hierdie woorde. Omdat is steeds die neutrale vorm wat in alle kontekste gebruik kan word terwyl die ander drie ’n beperkte gebruik het.

Tradisioneel tree dié woorde veral in die informele taalgebruik op en dan meer spesifiek in gesproke taalgebruik. Alhoewel sulke woorde dikwels en ten onregte nie in woordeboeke erken word nie, is hulle volwaardige elemente van die woordeskat van Afrikaans en moet ons hulle gebruik en gebruiksvoorwaardes ken.

Woorde uit die informele taalgebruik word dikwels bevorder tot die algemene en neutrale gebruik. Dink maar aan die opgang wat die woord tekkie in Afrikaans gemaak het. Dit kan dalk nog met oordat en sy familie gebeur. Wat nou reeds geld, is dat elk van dié woorde op sy eie plek help om ’n betekenis in Afrikaans te verwoord sodat suksesvolle kommunikasie kan plaasvind.

Johan Combrink, Taalskatkis, 17 Oktober 1994 © Die Burger, Media24  

trefwoorde

betekenis | konteks | neutrale vorm | omgangstaal | register | sinoniem | spreektaal | taalverskeidenheid | voegwoord