Bygewerk op 30 Oktober 2024

Redakteur: Jana Luther | Help ons | Woordewisseling | Podsendings

Van 2020 af word eietydse taalgebruik – nuwe woorde, betekenisse, uitdrukkings, asook ouer vorme wat meestal nog nié in ander woordeboeke staan nie – intyds hier versamel en gereeld in Pharos Aanlyn bygewerk. Van November 2023 af word, met toestemming, ook ’n groot versameling taalrubrieke, -podsendings en ander -insetsels stelselmatig bygevoeg. Dit kry jy slegs hier. Tik ’n woord in die soekkassie en vind dit dadelik, indien dit in een van of in albei hierdie bronne opgeneem is – ook Engelse woorde. Onthou dat ’n lewende woordeboek, nes Afrikaans, heeltyd groei en verander. Neem aan ons leesprogram deel en help ons!

Getal trefwoorde vandag: 3 502

A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Dit is ’n slegte ruil

Alte baie Afrikaanse woorde verloor hul oorspronklike betekenis deurdat die betekenis van oënskynlik eenderse Engelse woorde aan hulle geplak word. En alte dikwels verloor Afrikaans daardeur aan die een kant sonder dat hy aan die ander kant iets bykry. Dit word ’n slegte ruil.

Kyk byvoorbeeld wat is met pamperlang aan die gebeur. Dit is ’n lekker, nuttige woord wat beteken om te flikflooi, witvoetjie te soek, deur vleiery iets te verkry, mooi broodjies te bak. ’n Kind wat graag iets wil hê, veral iets waarin sy ouers geen sinnigheid het nie, kan by hulle pamperlang totdat hy dit kry. Volgens Boshoff en Nienaber se Afrikaanse Etimologie kan die woord dalk afkomstig wees van die Oud-Friese woorde “pampeln”, wat klets beteken, en “(an)langen”, wat aankom beteken. “Pamperlang” sou dan eintlik beteken om met kletspraatjies aan te kom. Maar nou word die woord al hoe meer gebruik as vertaling van die Engelse “pamper”. Al wat dié twee woorde eintlik gemeen het, is die eerste twee lettergroepe, want “pamper” beteken iets heeltemal anders, naamlik om te koester, vertroetel, verwen of bederf.

Van ’n kind wat in alles sy sin kry, kan gesê word dat hy ’n verwende of bedorwe brokkie is, “pampered” op Engels.

Party mense reken wel dat “pamperlang” al so baie in die sin van “pamper” gebruik word dat dié betekenis maar erken kan word. Dit is jammer, want dit kan maar net daartoe bydra dat die oorspronklike betekenis van die woord al hoe verder op die agtergrond beland. Nou kan ’n mens nie meer so maklik sê wat voorheen met “pamperlang” gesê kon word nie. Die woord in sy nuwe gedaante is besig om “verwen” en “bederf” te verdring.

Eintlik verloor ons dus na albei kante toe.

Daar is heelparty Afrikaanse woorde wat gereeld verkeerd gebruik word omdat hulle so baie lyk op Engelse woorde met ’n heeltemal ander betekenis. So ’n woordpaar is die Afrikaanse raar en die Engelse “rare”. Wat op Engels ’n “rare flower” heet, is op Afrikaans ’n skaars of seldsame blom, nie ’n rare blom nie. Die Afrikaanse “raar” slaan op iets koddigs of sonderlings, veral in ongunstige sin. So kan van iemand gesê word dat hy ’n rare vent is.

So ook met “brave” en braaf. Die Afrikaans vir “brave” is dapper, nie braaf nie. Braaf bestaan wel, maar beteken deugsaam, ordentlik. In dié sin word dit so selde gebruik dat dit vir baie mense prakties nie meer bestaan nie.

“Brutal” en brutaal is ook so ’n woordpaar. Die Engelse “brutal” beteken wreed, en dergelike meer, en behoort nie vertaal te word met “brutaal”, wat op onbeskoftheid of astrantheid dui nie.

Net so kan die Engelse “eventual” nie met die Afrikaanse eventueel vertaal word nie, omdat die twee woorde verskillende betekenisse het. Hulle lyk maar net so eenders. Die Engelse woord beteken “uiteindelik” of “op die ou end”.

Daar kan byvoorbeeld van die “eventual result” van iets gepraat word. Die Afrikaanse woord slaan daarenteen net op ’n moontlikheid. So kan gesê word dat eventuele geskille oor iets soos ’n kontrak, d.w.s. geskille wat moontlik kan ontstaan, aan arbitrasie onderwerp sal word.

J.J.J. Scholtz, Taalgereedskap, 14 Oktober 1991 © Die Burger, Media24  

trefwoorde

betekenisverskuiwing | Engels | taalverarming



Let wel
As ’n soekwoord nie as trefwoord opgeneem is nie, word voorbeelde van die woord in ander artikels vertoon, indien dit voorkom. Soek dan met CTRL-F om sulke voorbeelde op jou rekenaarskerm uit te lig.

Please note
This dictionary mainly contains words, meanings and expressions that have not yet been included in other Afrikaans dictionaries, together with a collection of language columns, blogs, video inserts and podcasts. If a search word is not included as a headword, examples of the word in other entries (definitions, usage examples, usage notes, etc) are displayed, if they occur. Then search with CTRL-F to highlight such examples on your screen.


  Rubrieke en podsendings van 2024

Uitbundig uitgeput, maar hoera vir al die uitkykanties (Netwerk24)

Wat is 'n huis sonder sy lappies? (Netwerk24)

Lente se eerste komloertjie het geval (Netwerk24)

Taal ingespan vir diagnose van depressie (Netwerk24)

Afrikaners is plesierig dan baklei hulle so (Netwerk24)

In Afrikaans is dit 'n, nie ñ nie (Netwerk24)

As hartsmens identiteitsdief is wat gaslight (Netwerk24)

Dis Kersfees in Julie, gevul met sespuntkristalle (Netwerk24)

Jagluiperds se fluit fnuik tot die voëltjies (Netwerk24)

Kelkiewyn dra kosbare water in sy verevag (Netwerk24)

Vermy omgang met kêskuikens en melkbaarde (Netwerk24)

Kannie is dood. Lank lewe kannie! (Netwerk24)

Bruilof-wortels lê geanker in rituele (Netwerk24)

Word daar nog saans stories in jou huis vertel? (Netwerk24)

Dit is waar ’n babbeljoentjie vandaan kom (Netwerk24)

Dalk is dit nou tyd vir Red-’n-Woord-projek? (Netwerk24)

“Engels hou só Afrikaans se arms omhoog” (Netwerk24)

“Ek doen” (Netwerk24)

Afrikaans is ’n steentjie in die Afrikamosaïek (Netwerk24)

Luister mooi, stilbly is ook ’n antwoord (Netwerk24)

Die bouwerk wat ons help uitstyg (Netwerk24)

Dikdood of op ’n wilde perd die nuwe jaar in (Netwerk24)


Soek met spesiale karakters

SimboolFunksieVoorbeeld
"..."Frase"ten opsigte van"
_Een ontbrekende karaktercal_one
%Enige aantal ontbrekende karakterska%abidiol
/1-9Binne dié getal woorde van mekaar, in dié volgorde"wat lei"/7
@1-9Binne dié getal woorde van mekaar, in enige volgorde"wat lei"@7
&Vind al tweevirus & epidemie
|Vind die een of die andervirus | epidemie
#Vind die een of die ander, maar nie al twee nievirus # epidemie

Hierdie woordeboek is aan geen ander woordeboekprojek verbonde nie en word deur niemand geldelik gesteun nie. Dit is ’n onafhanklike inisiatief van die redakteur in haar vrye tyd.

Kopiereg © 2020-2024 Jana Luther