Woordeboek van Afrikaans Vandag

Só laat mense hulle voorsê

Wat tog nie alles met wette aangevang word nie! Party mense dwing om hulle te implementeer; andere wil opsluit hê dat hulle afgedwing moet word. Soos voorheen aangetoon is, word “implementeer” só gebruik omdat op Engels van “implement” gepraat word en dit terwyl mense wat op goeie Engelse taalgebruik gesteld is, juis ’n hekel aan dié woord het.

Net so met “afdwing”. Dit word gebruik omdat op Engels gesê word dat ’n wet “enforce” word. Die “-force” van die Engelse woord laat mense soek na ’n Afrikaanse woord wat ook die idee van dwang inhou. Dan kom hulle uit by “afdwing”, wat nie in dié verband pas nie. Só laat mense hulle deur Engels voorsê wat om op Afrikaans te sê.

“Afdwing” beteken letterlik om deur dwang iets te verkry. ’n Mens kan byvoorbeeld ’n toegewing van iemand afdwing deur op een of ander manier dwang op hom uit te oefen. In figuurlike sin kan iets soos respek ook afgedwing word deur jou so te gedra dat andere nie anders kan nie as om jou te respekteer. Selfs sonder om dit te bedoel dwing jy hulle daartoe. Maar wanneer ’n wet “enforce” word, is daar geen sprake van die verkryging van iets nie. Daarom deug “afdwing” nie daar nie. ’n Wet word doodgewoon toegepas, uitgevoer of gehandhaaf.

In die Tweetalige Woordeboek is “streng” tussen hakies ingevoeg, miskien as ’n toegewing aan diegene by wie “enforce” die gedagte van dwang gewek het. Daar staan dat “enforce the law” met “die wet (streng) toepas” vertaal kan word. Daardie “streng” is oorbodig.’n Wet word vanself streng toegepas. As dit nie streng toegepas word nie, kan eintlik nie gesê word dat dit toegepas word nie.

Die mense wat wil hê dat ’n wet afgedwing moet kan word, kom voor ’n lastigheid te staan wanneer dit by die vertaling van “law enforcement” kom. Blykbaar sien hulle nog nie vir iets soos “wetsafdwinging” kans nie en praat hulle ook van wetstoepassing. Dit kan beskou word as goeie bewys dat “afdwing” nie in dié sin pas nie. Maar hoe nou gemaak met “enforceable”?

Op Engels kan byvoorbeeld gesê word dat sê nou maar ’n ooreenkoms “enforceable” is. Hoe sê ’n mense dit op Afrikaans? Dié woord word dikwels met “afdwingbaar” vertaal. Dit lyk na ’n treffende voorbeeld van hoe soms so stip op die Engelse woord gelet word dat niks anders raakgesien word nie. ’n Ooreenkoms wat “enforceable” is, is mos maar net geldig of dan regsgeldig. As dit nie geldig is nie, kan dit nie “enforceable” wees nie.

Die neiging om op Afrikaans iets te sê min of meer net soos dit op Engels gesê word, is baie algemeen. Alte dikwels word ’n Engelse uitdrukking met groot moeite ’n (sleg passende) Afrikaanse baadjie aangetrek terwyl Afrikaans ’n eie manier het om dieselfde ding te sê. Engelse uitdrukkinge kan soms met vrug verafrikaans word as Afrikaans niks het wat dieselfde sê nie. Dan word Afrikaans verryk, maar die eie moet nie misken of op die agtergrond gestoot word nie, want dan word Afrikaans verarm.

J.J.J. Scholtz, Taalgereedskap, 7 November 1991 © Die Burger, Media24  

trefwoorde

anglisisme | Engels | taalverarming | verafrikaansing