glottisslag s.nw. | glottisslae | [gewoonlik enkelvoud] (taalkunde, fonologie) ◌ SINONIEM(E): stembandeksplosief | stembandklapper | stemspleetploffer ◌ ENGELS: glottal plosive

Ons het hier te make met ’n klank wat in die taalkunde ’n glyer genoem word: Mens gly as ’t ware daarmee van een sillabe (wat op ’n klinker eindig) na ’n volgende (wat met ’n klinker begin).

Naas die h het Afrikaans nog drie ander glyers. Eerstens is daar die j soos in “baie”, “kraaie” en “sooie”. Tweedens is daar die wh soos in “Kroasië”, “Algoa” en “goue”. En derdens is daar die sogenaamde glottisslag. Ons skryf nooit in Afrikaans glottisslae nie, daarom vind die meeste mense dit verwonderlik dat daar so ’n klank is. Maar daar is wel. Dit is die plofklankie tussen ge- of be- en die res in woorde soos geëet, beëdig, ongeerg en bearbei.

Die glottisslag en die h is neutrale glyers: Hulle is nie afhanklik van hulle omgewings nie. Die glottisslag tree byvoorbeeld op tussen r en a in “verassing”, en tussen s en ei in “viseiers”.

Die j en die wh is, soos ons in die taalkunde sê, kontekstueel gebonde variante van die glyer h. Mens kan byvoorbeeld “KroHasië” sê en mens kan “KroWHasië” sê, maar mens kan nie “KroJasië” sê nie.

Waarheen die h verander, na ’n j of ’n wh, hang van die aard van die twee klinkers weerskante toe af. Die glottisslag is onvervangbaar deur ’n ander glyer. Vergelyk maar
wat met die woord koöperasie gebeur, kan gebeur, en nie kan gebeur nie.

Ineenvloeiing van die twee klanke weerskante van ’n glottisslag is baie gewoon in Afrikaans: koöperasie (“koperasie”), Aäron (“Aron”), Kanaän (“Kanan”) en soölogie (“sologie”).

Johan Combrink
Taalgereedskap: Die Burger, 23 Oktober 1995 © Netwerk24
In die Woordeboek van Afrikaans Vandag opgeneem met toestemming.